Πώς τα κτίρια εξομοιώθηκαν με την Εκκλησία

Μετά τον Τερτυλλιανό, θα ρωτήσω κι εγώ: «Τι σχέση έχουν τα κτίρια με την Εκκλησία;»

Η απάντηση είναι: Καμία. Η Εκκλησία δεν έχει καμία σχέση με κτίρια. Αν και τα κτίρια μπορεί να χρησιμοποιούνται από την Εκκλησία, δεν απαιτείται να είναι η Εκκλησία. Τα κτίρια μπορεί να βοηθήσουν την Εκκλησία να εκπληρώσει την αποστολή της, αλλά ταυτόχρονα, η Εκκλησία πρέπει να παραδεχτεί ότι τα κτίρια μπορούν επίσης να εμποδίσουν την αποστολή της.

Ένα πράγμα που δεν πρέπει πάντως να κάνει η Εκκλησία, είναι να μεταχειρίζεται τα κτίρια ως ιερά μέρη όπου συμβαίνουν τα αληθινά πνευματικά πράγματα, και οπουδήποτε αλλού είναι κοσμικά και μη πνευματικά. Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια.

Και όμως, ακριβώς αυτό το ψεύδος διαπερνά τη σκέψη της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων στον κόσμο μας σήμερα, τόσο Χριστιανών όσο και μη. Και ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει;

Στην πρόσοψη σχεδόν κάθε κτιρίου όπου συναντώνται μέρη της Εκκλησίας υπάρχει η λέξη «Εκκλησία». Η λέξη υπάρχει, είτε βρίσκονται εκεί συγκεντρωμένοι άνθρωποι, είτε όχι. Η λέξη βρίσκεται εκεί σαν μια πρόσκληση «Έλα στην Εκκλησία». Εάν όντως «πάει κάποιος στην εκκλησία», ένα από τα πρώτα πράγματα που θα ακούσει μπαίνοντας στο κτίριο, είναι κάποιος να λέει, «Καλώς ήρθατε στην εκκλησία». Το ξεκάθαρο μήνυμα είναι ότι δεν ήσουν στην εκκλησία, μέχρι να περάσεις από αυτές τις πόρτες. Δεν είναι περίεργο πως όταν οι άνθρωποι σκέφτονται την Εκκλησία, σκέφτονται τα κτίρια.

Πέρα από όλα αυτά, αντιμετωπίζουμε το εκκλησιαστικό κτίριο διαφορετικά από οποιοδήποτε άλλο κτίριο. Υπάρχει ιδιαίτερη εκκλησιαστική διακόσμηση, ιδιαίτερη εκκλησιαστική μουσική, ιδιαίτερη εκκλησιαστική τέχνη και κυρίως ιδιαίτερη εκκλησιαστική συμπεριφορά. Όταν βρίσκεστε σε αυτό το κτίριο, πρέπει να φοράτε συγκεκριμένα ρούχα, να λέτε (ή να μη λέτε) ορισμένα πράγματα και να ενεργείτε με συγκεκριμένους τρόπους. Αν βγείτε έξω από αυτούς τους συνήθως άγραφους κανόνες, κάποιος σας τραβάει στην άκρη (ή σας καλεί από τον άμβωνα) και σας λέει ότι τέτοια πράγματα είναι ανάρμοστα για τον «Οίκο του Θεού».

Ακόμη και σε μερικές κατ' οίκον εκκλησίες, ό,τι κι αν συμβαίνει στο σπίτι κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, φαίνεται ότι όταν «γίνεται εκκλησία», οι κανόνες του σπιτιού αλλάζουν. Το οίκημα μετατρέπεται σε ένα μέρος με νέους κανόνες συμπεριφοράς, ενδυματολογικό κώδικα και γλώσσα που επιδοκιμάζει ο Θεός.

Πώς έγιναν όλα αυτά; Πώς φτάσαμε ως εδώ; Πώς ο τόπος όπου συναντώνται οι πιστοί για συνοικοδομή, εξομοιώθηκε με την Εκκλησία;

Η Συναγωγή ήταν το πρώτο κτίριο της Εκκλησίας
Χρειάζεται ένα ολόκληρο βιβλίο για να εξηγήσει πλήρως την πολιτισμική και θεολογική ιστορία σχετικά με το πώς η Εκκλησία άρχισε να ταυτίζεται με τα κτίρια.
(σημ. μετ.: Αν θέλετε να διαβάσετε περισσότερα, δείτε τα άρθρα:
Τι ΔΕΝ είναι η Εκκλησία
Πώς αλλοιώθηκε το χρυσάφι
Μια αληθινή Εκκλησία
Η παγίδα του θεσμοποιημένου Χριστιανισμού)

Αυτό το άρθρο συνοψίζει τα πρώτα 100 περίπου χρόνια της ιστορίας της Εκκλησίας, ενώ πολλά στοιχεία μπορείτε να βρείτε στις Πράξεις και τις Επιστολές.

Όταν εξετάζουμε την ιστορία των εκκλησιαστικών κτιρίων, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι σχεδόν όλοι οι πρώτοι ακόλουθοι του Ιησού ήταν Εβραίοι. Υπήρχαν λίγοι Σαμαρείτες (βλ. Ιωάννης 4) και ένας μεμονωμένος Εθνικός ή δύο (Ματθαίος 8:5-10· 15:21-28), αλλά ως επί το πλείστον, οι μάζες που ακολούθησαν τον Ιησού ήταν Εβραίοι. Ακόμη και μετά τη γέννηση της Εκκλησίας στο Πράξεις κεφ. 2, η συντριπτική πλειονότητα των πρώτων Χριστιανών ήταν Εβραίοι, και οι περισσότεροι από τους Εθνικούς που προσηλυτίστηκαν ήταν «θεοφοβούμενοι», που σημαίνει ότι γνώριζαν και σέβονταν τις διδασκαλίες του Ιουδαϊσμού, και μάλιστα ακολουθούσαν πολλές από τις εβραϊκές παραδόσεις και πρακτικές (Πράξεις 10:2).

Επομένως, όταν οι πρώτοι Χριστιανοί προσπαθούσαν να καταλάβουν πώς να λατρεύουν και να συναναστρέφονται στις νέες κοινότητές τους, ήταν φυσικό και φυσιολογικό γι' αυτούς να αναζητούν καθοδήγηση στις εβραϊκές ρίζες τους. Το πιο εύκολα διαθέσιμο ίδρυμα της εβραϊκής κοινότητας για διδασκαλία, προσευχή, κοινωνία και υποστήριξη, ήταν η Συναγωγή. Τα μέλη της Συναγωγής συναντιούνταν πολλές φορές την εβδομάδα για προσευχή και διδασκαλία, συχνά για κοινά γεύματα και υποστήριζαν το ένα το άλλο σύμφωνα με τις ανακύπτουσες ανάγκες. Οι συναγωγές είχαν συνήθως ένα κτίριο που προοριζόταν για συναθροίσεις, αλλά αν μια συναγωγή βρισκόταν στο ξεκίνημά της ή τα μέλη της ήταν φτωχά, συναντιούνταν σε σπίτια. Έτσι λειτουργούν ακόμη και σήμερα οι εβραϊκές συναγωγές.

Η πρώτη εκκλησία υιοθέτησε αυτό το πρότυπο. Είναι μάλλον απίθανο να κάθισαν ακόμη και να σκεφτούν πώς θα έπρεπε να λειτουργήσουν, αλλά απλά υιοθέτησαν τα πρότυπα και τη δομή που γνώριζαν ήδη από τη Συναγωγή. Αρχικά, πιθανότατα συγκεντρώνονταν ακόμη και σε κτίρια συναγωγών, μέχρι που η ιουδαϊκή ηγεσία τούς έδιωξε, επειδή πίστευαν ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας. Όταν συνέβη αυτό, πολλοί από αυτούς άρχισαν συναγωγές στα σπίτια τους, σύμφωνα με το εβραϊκό πρότυπο. Καθώς αποκτούσαν νέα μέλη, ωστόσο, επετράπη σε μερικές ομάδες να κατασκευάσουν δικές τους συναγωγές λόγω των διώξεων από τους Ιουδαίους.

Οι Εθνικοί που εισέρχονταν στην εκκλησία, συχνά ακολουθούσαν τις εβραϊκές παραδόσεις και συνέρχονταν στις κατ' οίκον συναγωγές. Μη όντας Εβραίοι και λόγω των διώξεων, πιθανότατα δεν ονόμασαν τη συγκέντρωσή τους «συναγωγή», αλλά αντ' αυτού χρησιμοποίησαν τον σχετικό όρο «εκκλησία». Μερικές φορές, όταν ο αριθμός τους ξεπερνούσε τα σπίτια τους, συνέρχονταν σε άλλους χώρους συγκέντρωσης, όπως ιδιωτικές σχολές (Πράξεις 19:9). Το θέμα δεν ήταν το πού ή το πότε συνέρχονταν, αλλά το πώς και γιατί. Σκοπός ήταν πάντα η διδασκαλία, η ενθάρρυνση και η συνοικοδομή των πιστών. Τα κτίρια δεν ήταν ο σκοπός ή το επίκεντρο εκείνων των εκκλησιαστικών συγκεντρώσεων.

Ωστόσο, στις αρχές του τέταρτου αιώνα, συνέβη κάτι που τα άλλαξε όλα.

Πολιτική και εκκλησιαστικά κτίρια
Τα επόμενα διακόσια χρόνια, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία άρχισε να διώκει τους Χριστιανούς. Οι Χριστιανοί θεωρούνταν κακοί πολίτες της Ρώμης, επειδή δεν ορκίζονταν πίστη στον Αυτοκράτορα και δεν συμμετείχαν στις τελετές των ειδωλολατρικών ναών. Σε μια κουλτούρα όπου δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, όσοι δεν ακολουθούν τη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, αποτελούν πολιτική απειλή για την Αυτοκρατορία. Αυτό είναι κρίσιμο για την κατανόηση της σημασίας αυτού που συνέβη τον τέταρτο αιώνα υπό τρεις διαφορετικούς Αυτοκράτορες.

Ο Κωνσταντίνος
Το 312 μ.Χ., καθώς ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ετοίμαζε τα στρατεύματά του για τη μάχη στη Μιλβία Γέφυρα του Τίβερη, σύμφωνα με την παράδοση, είδε στον ουρανό το όραμα ενός φωτεινού σταυρού" και τις λέξεις: «Εν Τούτω, Νίκα!» Έτσι, έβαλε όλους τους στρατιώτες να ζωγραφίσουν ένα χριστιανικό σύμβολο (το ελληνικό ΧΡ) στις ασπίδες τους, και μετά από αυτό κατανίκησαν τον εχθρό τους. Αργότερα, ο Κωνσταντίνος βαφτίστηκε Χριστιανός, και το 313 μ.Χ., εξέδωσε το Διάταγμα των Μεδιολάνων, το οποίο ουσιαστικά σταμάτησε κάθε διωγμό κατά των Χριστιανών, και έτσι ονομάστηκε προστάτης του Χριστιανισμού. Ο Χριστιανισμός έγινε «νόμιμη» θρησκεία στην Αυτοκρατορία.

Ο Ιουλιανός
Ωστόσο, περίπου πενήντα χρόνια αργότερα, το 363 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Ιουλιανός προσπάθησε να σταματήσει το κύμα των ανθρώπων που στρέφονταν στον Χριστιανισμό. Ο ίδιος μεταστράφηκε από τον Χριστιανισμό και πάλι στον Παγανισμό και έγραψε ένα σύντομο βιβλίο με τίτλο "Κατά Γαλιλαίων", στο οποίο καταδίκαζε τους οπαδούς του Ιησού ως φαντασιόπληκτους, ακατάστατους αιρετικούς. Τους κατηγορούσε ότι καλωσόριζαν καθέναν στις συναθροίσεις τους, ακόμα και αμαρτωλούς, και ότι υιοθέτησαν μόνο τα χειρότερα μέρη του Ιουδαϊσμού και του Παγανισμού, αλλά κανένα από τα καλά. Έγραψε σχετικά:

"Ήθελα να δείξω ότι οι Ιουδαίοι συμφωνούν με τους Εθνικούς, εκτός από το ότι πιστεύουν σε έναν μόνο Θεό. Αυτό είναι πράγματι αλλόκοτο γι' αυτούς και παράξενο για εμάς, αφού όλα τα υπόλοιπα τα έχουμε κοινά μαζί τους — ναούς, ιερά, βωμούς, εξαγνισμούς και ορισμένες εντολές. Διότι ως προς αυτά, διαφέρουμε μεταξύ μας είτε καθόλου είτε σε ασήμαντα θέματα…"

Από αυτό, βλέπουμε ότι μέχρι τότε, η εκκλησία δεν είχε ακόμη υιοθετήσει τη χρήση ναών, ιερών, βωμών και ιεροτελεστιών που οι παγανιστικές θρησκείες είχαν κοινά με τον Ιουδαϊσμό. Ωστόσο, είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν τη δύναμη που είχαν αποκτήσει υπό τον Κωνσταντίνο, για να κακομεταχειρίζονται τους ανθρώπους άλλων θρησκειών με τον τρόπο που τους είχαν κακομεταχειριστεί εκείνοι. Ο Ιουλιανός περιγράφει τη συμπεριφορά ορισμένων Χριστιανών ως εξής:

"Συναγωνίζεστε την οργή και την πικρία των Ιουδαίων, ανατρέποντας ναούς και βωμούς, και σφάζοντας όχι μόνο όσους από εμάς μείναμε πιστοί στις διδασκαλίες των πατέρων μας, αλλά και ανθρώπους που ήταν τόσο παραπλανημένοι όσο εσείς, αιρετικοί, επειδή δεν θρηνούσαν τους νεκρούς με τον ίδιο τρόπο όπως εσείς. Αλλά αυτά είναι μάλλον δικά σας έργα, γιατί πουθενά ούτε ο Ιησούς ούτε ο Παύλος δεν σας έδωσαν τέτοιες εντολές. Ο λόγος γι' αυτό είναι ότι ποτέ δεν ήλπιζαν καν ότι μια μέρα θα φτάνατε σε τέτοια δύναμη όπως έχετε σήμερα."

Ο Θεοδόσιος
Η μετάβαση από την ταπεινοφροσύνη και την υπηρεσία, στη δύναμη και την εξουσία, προχωρούσε. Αυτό που ο Ιησούς απέρριψε στην έρημο του πειρασμού, υιοθετήθηκε από την Εκκλησία. Η μετάβαση ολοκληρώθηκε, όταν αργότερα, το 380 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ανακήρυξε ψευδείς όλες τις άλλες θρησκείες, με τον Χριστιανισμό να γίνεται η μόνη εγκεκριμένη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αυτή η απόφαση είχε εκτεταμένες επιπτώσεις στη δύναμη και τη θέση του Χριστιανισμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ειδικά όσον αφορά στη χρήση των κτιρίων από την Εκκλησία.

Jeremy Myers
συγγραφέας, πρώην ποιμένας

Συνεχίζεται εδώ

Διαβάστε επίσης:
Η εκκλησία των κτιρίων